Tựa đề trên là lời của học giả Phan Huy Chú khi nói về Lễ trong “Lịch triều hiến chương loại chí”. Tôi muốn mượn lời này để nói về cổ vật, mà cổ vật lại là một trong thứ của Lễ. Tiêu điểm ở đây là chiếc mũ Kim Quan đang được lưu giữ tại BTLSQG.

Từ khi được tiếp cận nghiên cứu chiếc mũ này cho đến nay, thời gian đã lâu nhưng trong tôi vẫn còn lâng lâng một niềm vui sướng, bởi chỉ cần sơ bộ về nội dung, ý nghĩa trang trí trên mũ cũng có quá nhiều điều muốn nói về tinh thần cổ nhân y ngụ: Ngoài các trang sức như giao long, mây, lửa, cổ đồ, thùy văn ra, ta còn thấy giao long được kết hợp với cá, tạo thành hình tượng “long ngư hí thủy”(2) ở hai dải mũ, để nói lên khát vọng về mưa thuận gió hòa của người xưa, và đây cũng là nội dung chính của lễ Tế Giao đã được nghệ thuật hóa bằng hình tượng trên mũ (giao long phun nước nghĩa là mưa, có mưa thì mùa màng tươi tốt, mọi vật sinh sôi nảy nở và cá ở dưới là đại diện). Tiếp đến là loại hình bờm hổ, tai hổ, và như chúng ta đã biết mũ Kim Quan là của Hoàng tử, không phải mũ Hổ Đầu của Võ quan. Vậy thì tại sao yếu tố hổ lại được thể hiện? Phải chăng đó là thâm ý của triều Nguyễn với mong muốn các hoàng tử khi sinh ra và lớn lên đều dũng mãnh như hổ để phụng sự đất nước, và mong muốn này đã được chuyển hóa bằng nghệ thuật.Long ngư hí thủy Vân khí trên mũ (mây)

Nhìn chung, chiếc mũ Kim Quan này mang rất nhiều ý nghĩa và còn khá hoàn hảo, nhưng rất tiếc là không biết của Hoàng tử nào ở triều Nguyễn.

(1) Lời của học giả Phan Huy Chú khi bàn về lễ. Lịch triều hiến chương loại chí, NXB Khoa học xã hội – 1992. Tập 4, tr 7.

(2) “Long ngư hí thủy” là tên gọi, và hình ảnh này được thể hiện rất phổ biến trên đồ sứ cổ, và các bức chạm, mà giới chơi đồ cổ ai cũng biết. Cam on cháu Phúc An nhắc chú ở bài viết trước.

TG: Nhà phục chế Vũ Kim Lộc

Nguồn: https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=878321775697782&id=100005599038998&__tn__=-R