Khi sưu tầm và nghiên cứu về gốm thời Trần, tôi cứ thắc mắc và trăn trở là tại sao trong các yếu tố và đề tài trang trí trên gốm thời kỳ này, ngoài các đề tài mang đậm nét văn hóa Phật giáo lại có rất nhiều hiện vật và tiêu bản có đề tài THỦY TỘC như cá, tôm, cua…Chỉ là ngẫu hứng của các nghệ nhân gốm thời đó hay còn một lý do nào khác sâu xa hơn???
Những người làm phim cổ trang Việt Nam đang và sẽ gặp rất nhiều khó khăn trong việc tạo các bộ trang phục cho các nhân vật thuộc các triều đại phong kiến trước thời Nguyễn vì khi đó nước ta chưa du nhập kỹ nghệ nhiếp ảnh. Có lẽ chỉ có gốm cổ là nguồn tư liệu quý giá nhất để nghiên cứu về cổ trang Đại Việt do một số tác phẩm gốm thời Trần, thời Lê có để lại những họa tiết hay tượng với trang phục đương thời…
Văn hóa rượu có từ rất xa xưa. Các bình chứa đồ uống lên men có chủ đích từ trái cây, ngũ cốc…đã được các nhà khảo cổ phát hiện có niên đại khoảng 10.000 năm trước Công nguyên.
Vật chứa các loại chất lỏng hấp đân đó thì vô cùng phong phú. Từ chum, chóe, ghè, vại, thạp đến bình, ấm, chai, lọ…Riêng vật chứa kiêm chức năng rót, có vòi được chế tác cầu kỳ, tạo dáng vô cùng phong phú, đó là ẤM. Phần lớn trong số đó được làm bằng chất liệu gốm, sứ.
Nhà Trần xuất thân từ nghề chài lưới ven sông. Chắc vì vậy mà không phải ngẫu nhiên hình tượng các loài thủy tộc như tôm, cua, cá xuất hiện khá nhiều trên gốm thời Trần, đặc biệt trên quai ấm. Những chiếc quai ấm dạng này chỉ mang tính biểu tượng thôi chứ người rót phải bưng bằng hai tay cung kính trước đối tượng phải rất khả kính trong xã hội…
