Là vùng đầm lầy sông nước việc đi lại từ thời cổ vẫn là thuyền bè , thậm chí người ta còn kết bè rồi làm nhà trên đó , những con thuyền nhỏ có , to có , nguyên cả một cây gỗ khoét – thuyền độc mộc bị vùi lấp trong lòng đất đã nói lên điều đó . Có bộ lạc , bộ tộc , có tù trưởng , có tộc trưởng . Sự bành trướng về đất đai , tham vọng về quyền hành , của cải vật chất làm con người tối mắt . Sự giao thương lúc đầu là đổi trác , sau là mua bán . Thế là có vua , có chúa , có binh lính , có kẻ phu phen tạp dịch . Có mua thì có bán , có cầu thì phải có cung . Sản vật làm ra đã sản sinh ra lớp thương hồ , những người buôn , những nhà bán lẻ …. những nẻo đường trên sông ,trên bộ dần mở ra để phục vụ tham vọng và mục đích cũng như thành những nghề mưu sinh của mọi tầng lớp xã hội .

Mặt đê không biết từ lúc nào đã thành đường cái quan , mọc theo nó là những điếm canh có vọng gác cao vút kèm vọng đốt lửa hiệu . Có trạm đổi ngựa với những tên lính lười biếng lúc nào cũng chỉ bầy trò nấu nướng đánh chén , trên sân trạm những con ngựa cũng ểu oải không kém rúc mõm trong bị thóc và không ngừng vẫy đuôi . những quán hành thiện làm chỗ trú cho khách bộ hành trong đó phải có đầy đủ gạo , muối , củi , nước , nồi , bục ngủ , chăn chiếu do xã trưởng của địa phương chịu trách nhiệm . Ngày ngày tuần canh đáo qua xem có ai ốm đau thì giúp đỡ , vậy mà có lần xã trưởng đã bị quan trên vật cổ xuống cho ăn hèo vì không làm tròn chức trách để khách bộ hành chết còng queo trong quán ! Ấy là triều đình quy định như vậy , các trạm của nhà nước thì có kinh phí còn quán hành thiện kinh phí do địa phương tự đóng góp và đôi khi khách trú cũng để lại những món tiền hậu hỹ để giúp những người cơ nhỡ . Đây đó những chiếc miếu cô hồn để cho các vong chết đường , chết chợ , chết đuối có nơi nương tựa . Vài quán nước ven đường nơi hội tụ cho những người tranh thủ bán vài mớ rau, con cá , và là chỗ cho khách bộ hành có chỗ hỏi thăm đường . Những người thợ gánh có thể là gia đinh , có thể là gia binh , cũng có thể là người gánh thuê cho các tiêu cuộc . Hè cũng như đông , cởi trần đóng khố , vai u thịt bắp , dấu chân đi mòn lối cỏ . Những tốp thợ gánh gỗ thuê cho những chủ bè đi như một đám rước …. Tất tần tật , đã làm cho con đường có hồn , hút tầm về phía trước như có gì mời gọi !
Kỳ sau tiếp

Nguồn: NST Hạnh Trường