ĐỘNG ĐÌNH XUÂN SẮC
Trên các bình tỳ bà cuối thế kỷ 14 một số có minh văn. Trong số đó ĐỘNG ĐÌNH XUÂN SẮC là minh văn chiếm tỷ lệ cao hơn cả – ắt phải có nguyên do!
Tôi cất công tìm hiểu. Thì ra nó liên quan đến tổ tiên người Việt!
Archives
CỘI NGUỒN 1*
Khi sưu tầm và nghiên cứu về gốm thời Trần, tôi cứ thắc mắc và trăn trở là tại sao trong các yếu tố và đề tài trang trí trên gốm thời kỳ này, ngoài các đề tài mang đậm nét văn hóa Phật giáo lại có rất nhiều hiện vật và tiêu bản có đề tài THỦY TỘC như cá, tôm, cua…Chỉ là ngẫu hứng của các nghệ nhân gốm thời đó hay còn một lý do nào khác sâu xa hơn???
THỜI TRANG NÓN MŨ THỜI TRẦN*
Những người làm phim cổ trang Việt Nam đang và sẽ gặp rất nhiều khó khăn trong việc tạo các bộ trang phục cho các nhân vật thuộc các triều đại phong kiến trước thời Nguyễn vì khi đó nước ta chưa du nhập kỹ nghệ nhiếp ảnh. Có lẽ chỉ có gốm cổ là nguồn tư liệu quý giá nhất để nghiên cứu về cổ trang Đại Việt do một số tác phẩm gốm thời Trần, thời Lê có để lại những họa tiết hay tượng với trang phục đương thời…
ẤM QUAI SIÊU*
Ấm và siêu cùng một nghĩa, đều là dụng cụ đun nước từ rất xa xưa cho đến tận ngày nay. Vậy tại sao lại có ẤM QUAI SIÊU trong giới cổ vật? Thì ra, ấm ở đây có nghĩa khác, là bình đựng rượu.
VOI & SEN II*
Trong kinh phật có nhắc tới 21 loài động vật, trong đó rồng và voi là loài có sức mạnh nhất, một ở dưới nước và một ở trên cạn. Vì vậy kinh điển thường gộp chung hai loài, lấy LONG TƯỢNG để ẩn dụ Bồ Tát có năng lực dũng mãnh, uy nghi. Người đời sau còn mở rộng LONG TƯỢNG thành sức mạnh thiền định đặc biệt, hoặc để ca ngợi các cao tăng đại đức, uy nghi và trang nghiêm là PHÁP MÔN LONG TƯỢNG…
SEN & VOI 1*
Theo Phật giáo Mật tông, trái tim con người giống như đóa sen hàm tiếu, khi phật tính phát triển bên trong thì đóa sen sẽ nở. Đây chính là ý nghĩa của việc Phật tọa trên tòa sen…
HOA DÂY & DÂY LEO TRÊN GỐM ĐẠI VIỆT*
Đồ án hoa dây khá phổ biến và là một nét đặc trưng của gốm Lý Trần – sen dây và cúc dây trên nền gốm hoa nâu. Còn đối với dòng gốm men ngọc ( celadon ) thì lại nổi tiếng với những đồ án đắp nổi và ám họa dây leo mà giới cổ vật gọi nôm na là họa tiết ” dương xỉ ” !
Xin giới thiệu một chiếc bát men ngọc ám họa dây leo khá đặc biệt. Bát hình nón, ám họa trong lòng, cốt rất tinh và mỏng đều, không hề bị cong vênh.
Hình dáng, cốt cách, chân đế nhỏ giống gốm thời Tống, nhưng chân đế lại vuốt xoay tạo núm nhọn giữa trôn kiểu Yuan ( Nguyên ).
Vậy khả năng đây là gốm đầu thời Trần ( khoảng giữa TK13 ). So sánh với gốm men Ngọc lò Thiên Trường và gốm trắng Hoàng Thành Thăng Long thì tôi nghiêng về khả năng chiếc bát này chế tác tại lò Thăng Long hơn ( cốt rất mỏng ). Chỉ là phỏng đoán nhưng cũng đầy trăn trở thú vị!…
Nguồn: NST Nguyễn Dòng
BÌNH BÁT TRONG LỊCH SỬ PHẬT GIÁO*
Một ngày đẹp trời, khi đang tìm kiếm thêm hiện vật cho bộ sưu tập gốm hoa văn ” dương xỉ “, tôi…choáng khi bắt gặp một chiếc gùa lớn, đường kính cỡ 20cm. Hoa văn ám họa cả trong và ngoài rất tinh xảo, tạo dáng rất cân đối, hài hòa, men ngọc trong vắt. Chỉ tiếc bị một vết xăm nhỏ. Nhưng không sao, vẫn là báu vật thời Phật giáo nhà Trần. Đêm về vẫn bật đèn mấy bận xăm xoi, suy luận xem vật dụng này dùng để làm gì mà kỳ công đến thế!
Điều đặc biệt là giữa lòng có một bông sen rất to và đẹp, xung quanh ám họa một vòng dây ” dương xỉ
“. Bên ngoài: phía dưới trang trí cánh sen vòng quanh chân đế, viền miệng họa tiết ” chữ công ” cách điệu!…Một món đồ đậm nét Phật giáo thời Trần!
Nếu là đồ đựng thức ăn thì chắc chỉ bậc vua quan mới xứng. Tham khảo anh bạn sành sỏi trong giới cổ vật, anh ngẫm một lúc rồi suy đoán: có thể đây là một chiếc BÌNH BÁT của một vị cao tăng thời Trần…
Tìm đọc tư liệu liên quan đến lịch sử Phật giáo: “… Việc đầu tiên của đức Phật sau khi giác ngộ là thành lập Tăng đoàn gồm những đệ tử xuất gia theo Ngài. Những hiền nhân nay đây mai đó, từ bỏ tất cả để học Phật pháp và hoằng dương giáo lý giải thoát. Họ sống bằng cách đi khất thực và sở hữu của họ không có gì ngoài 3 chiếc áo cà sa và 1 chiếc bình bát. Danh từ KHẤT SỸ có từ đó. Khất sỹ là khất thực và khất pháp, tức là xin vật thực của người để nuôi thân và xin Pháp của Phật để tu hành nuôi TÂM!…”
Giờ thì tôi tin, cổ vật mà tôi tâm đắc lâu nay là một chiếc BÌNH BÁT của một vị cao tăng nhà Trần, khi văn hóa Phật giáo đang trên đỉnh thịnh hành…
Mời các bạn cho thêm ý kiến. Xin thỉnh giáo!
Nguồn: NST Nguyễn Dòng
HOA VĂN ÁM HỌA TRÊN GỐM*
Nghệ thuật tạo hoa văn ám họa trên gốm Việt có từ thời Lý và phổ biến hơn vào thời kỳ đầu và giữa Trần. Việc tạo hoa văn được thực hiện bằng khuôn ép. Sau khi tạo cốt, người thợ thay vì vẽ hoặc khắc lên thân gốm thì họ dùng một khuôn cũng bằng gốm có khắc hoa văn âm bản rồi ép vào cốt gốm, sau đó phủ men rồi đem nung. Độ dầy mỏng của lớp men tạo ra hiệu ứng, hiện ra những hoa văn, gọi là ám họa.
Đây là một dòng gốm khá phổ biến mà một nhà sưu tập dễ dàng bắt gặp. Đặc điểm của dòng gốm này là:
– Sản xuất hàng loạt, năng suất cao, nếu cùng khuôn thì gần như giống hệt.
– Vì sản xuất hàng loạt với số lượng lớn nên khi nung thường dùng con kê để xếp chồng lên nhau từ vài cho tới cả chục chiếc một chồng. Vì vậy trong lòng thường có vết con kê ( 3,4 hoặc 5 chấu ), hoặc ve lòng ( cạo một vòng tròn cho mất lớp men để khi đặt chồng lên và nung không bị dính men.
– Men phủ thường hơi loãng nên nhiều hiện vật bị đọng men dày dưới đáy hoặc loang men ở thành.
– Do lực ép không đều nên có những hiện vật hoa văn bị mờ, đứt hoặc mất hoa văn ở một vài chỗ…
Tuy được sản xuất hàng loạt nhưng trải qua 6-7 trăm năm, đến nay cũng thật hiếm khi chúng ta bắt gặp 2 hiện vật có cùng hoa văn ” y đúc “! Còn kiếm được chiếc khuôn ép có hoa văn trùng với hiện vật thì còn…khó hơn gấp bội!!!
Nguồn: NST Nguyễn Dòng
VĂN HÓA RƯỢU & NHỮNG CHIẾC ẤM*
Văn hóa rượu có từ rất xa xưa. Các bình chứa đồ uống lên men có chủ đích từ trái cây, ngũ cốc…đã được các nhà khảo cổ phát hiện có niên đại khoảng 10.000 năm trước Công nguyên.
Vật chứa các loại chất lỏng hấp đân đó thì vô cùng phong phú. Từ chum, chóe, ghè, vại, thạp đến bình, ấm, chai, lọ…Riêng vật chứa kiêm chức năng rót, có vòi được chế tác cầu kỳ, tạo dáng vô cùng phong phú, đó là ẤM. Phần lớn trong số đó được làm bằng chất liệu gốm, sứ.
