Bảo tàng Vĩnh Long được hình thành từ những ngày đầu sau giải phóng với tên gọi Phòng truyền thống tỉnh trực thuộc Ty Văn hóa Vĩnh Long. Ngày 06 tháng 9 năm 1993, Bảo tàng Vĩnh Long chính thức được thành lập theo Quyết định số 716/QĐ-UBT của Ủy ban nhân dân tỉnh Vĩnh Long.
Khuôn viên của Bảo tàng khá rộng, với diện tích 12.676,9 m2, được chia thành 4 dãy nhà trưng bày nối tiếp nhau. Từ cổng chính rẽ trái, du khách sẽ thấy Nhà Xưa (Nhà thờ Quốc Tổ Hùng Vương), ẩn sau gốc cổ thụ xanh tươi với diện tích 193m2. Ngoài ra, trong khuôn viên Bảo tàng còn trưng bày một số hiện vật ngoài trời như: Súng thần công, xe tăng, đại bác, các sưu tập hiện vật đá, máy bay, di tích Lô cốt là hầm tử thủ của Tỉnh trưởng và di tích trại giam tỉnh.
Bên cạnh Nhà Xưa là nhà trưng bày “Vĩnh Long xây dựng và phát triển – trưng bày chuyên đề”, diện tích 486 m2. Đến đây, du khách không những có thể tìm hiểu về quá trình xây dựng và phát triển của tỉnh Vĩnh Long mà còn có cơ hội thưởng thức các tác phẩm ảnh nghệ thuật phản ánh các ngày lễ lớn trong năm hay những sự kiện quan trọng của tỉnh Vĩnh Long và của nước ta.
Từ cổng chính nhìn vào là Nhà trưng bày “Truyền thống lịch sử cách mạng tỉnh Vĩnh Long”, với diện tích 844 m2, gồm một trệt, một lầu được trưng bày 9 chuyên đề. Tầng lầu trưng bày “Truyền thống lịch sử đấu tranh của quân dân Vĩnh Long qua 2 cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ”. Tầng trệt trưng bày “Những hình ảnh về Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu”, một con người mà tên tuổi và sự nghiệp luôn gắn bó với vận mệnh của một dân tộc, một đất nước; trưng bày những người con ưu tú của quê hương Vĩnh Long đã đóng góp công sức cho cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc; chân dung các bà Mẹ Việt Nam anh hùng đã hy sinh quãng đời của mình để nuôi dạy nên những thế hệ anh hùng của quê hương Vĩnh Long và các Bí thư Tỉnh ủy Vĩnh Long qua các thời kỳ từ những năm 1930 đến nay.
Ngoài ra, ở bên phải cổng chính là nhà trưng bày về lịch sử tự nhiên và văn hóa các dân tộc tỉnh Vĩnh Long. Tại đây, trưng bày vùng đất, con người Vĩnh Long; di chỉ Khảo cổ Thành Mới và tiềm năng thiên nhiên cũng như văn hóa của 3 dân tộc Kinh, Hoa và Khmer cùng định cư sinh sống trên vùng đất Vĩnh Long qua các thời kỳ. Bên cạnh đó, còn có khu trưng bày ngoài trời gồm: Trưng bày chứng tích chiến tranh (xe tăng, máy bay, hầm tử thủ…); cổ vật (súng thần công, hiện vật đá…); di tích trại giam.
Đại biểu tham quan phòng trưng bày
Kho cơ sở, hiện lưu giữ hơn 17.000 tư liệu ảnh, hiện vật gốc và nhiều sưu tập hiện vật quí như: Hiện vật Huỳnh Quốc Trọng; hiện vật Trần Đại Nghĩa; hiện vật nọc cấy; hiện vật Mẹ Việt Nam anh hùng; hiện vật nông – ngư cụ; hiện vật gốm và sưu tập hiện vật vũ khí tự tạo.
Bảo tàng Vĩnh Long sẽ là điểm đến hấp dẫn cho du khách đến tham quan du lịch tại Vĩnh Long. Đến đây, khách tham quan sẽ có những phút giây thư giãn và có cảm giác khó quên trong chuyến hành trình tìm hiểu văn hóa, lịch sử, con người… nơi đây.
Theo Sở VHTTDL Vĩnh Long, kể từ ngày 01/6/2014, Bảo tàng sẽ mở cửa phục vụ khách tham quan vào giờ hành chính của các ngày như sau: Thứ Ba-Thứ Tư –Thứ Năm (sáng: từ 8 giờ đến 11 giờ; chiều: từ 13 giờ 30 đến 16 giờ 30; tối thứ Sáu – thứ Bảy: từ 18 giờ đến 21 giờ). Ngoài ra, Bảo tàng còn phục vụ theo kế hoạch các ngày lễ, ngày kỷ niệm, Tết Nguyên đán… trong năm và theo yêu cầu khi có đoàn khách đăng ký tham quan.
Theo số liệu thống kê của Bảo tàng, số lượng du khách đến tham quan, nghiên cứu tại Bảo tàng trong những năm qua khá đông. Cụ thể, năm 2007, khách đến tham quan Bảo tàng là 16.220 lượt; năm 2008: 34.155 lượt; năm 2009: 20.770 lượt; năm 2010: 24.055 lượt; năm 2011: 26.776 lượt; năm 2012: 24.493 lượt; năm 2013: 18.000 lượt. Riêng 6 tháng đầu năm 2014, Bảo tàng Vĩnh Long đã đón 9.825 lượt khách tham quan. Hiện, Bảo tàng Vĩnh Long được công nhận là Bảo tàng loại II.