Thổ Hà là một trong những ngôi làng cổ đẹp nhất vùng đồng bằng Bắc Bộ với phong cảnh hữu tình: cây đa, bến nước, sân đình, chiếc cổng làng cổ kính hàng trăm năm tuổi xây bằng gạch đỏ độc đáo bậc nhất VN từng xuất hiện trong biết bao bộ phim về đề tài làng quê Việt Nam, những mái nhà rêu phong san sát nằm sâu trong các ngõ hẹp cổ kính…

Thuộc xã Vân Hà, Việt Yên, Bắc Giang, Thổ Hà nằm bên bờ sông Cầu có thế phong thủy tuyệt vời : 3 mặt sông, lưng tựa vào núi. Vì vậy ngày xưa rất nhiều người đỗ đạt, làm quan to trong triều, kinh tế, giao thương phát triển với nhiều nghề thủ công, đặc biệt là nghề gốm,…
Cũng như hầu hết các lò gốm cổ khác, lò gốm Thổ Hà nằm sát cạnh bờ sông, rất thuận tiện cho việc chuyên chở nguyên vật liệu và giao thương thành phẩm đi khắp nước.

Thổ Hà ít đất nên nguồn đất sét đỏ được chuyên chở từ cách đó trên dưới 10 km. Nét độc đáo nhất của gốm Thổ Hà là gốm không men được nung già lửa để tạo ra hai màu đỏ và xám với đủ sắc độ khác nhau.

Ba loại hình phổ biến của gốm Thổ Hà là gốm thờ, gốm gia dụng và gốm trang trí với mẫu thức đa dạng, phong phú.
Gần đây, Bảo tàng LSQGVN do TS. Nguyễn Đình Chiến chủ biên đã xuất bản cuốn sách Gốm Thổ Hà giới thiệu về lò gốm này với nhiều tư liệu quý.
Rất tiếc, từng là một trong ba trung tâm gốm nổi tiếng của vùng Kinh Bắc, riêng lò gốm Thổ Hà đã ngưng hoạt động từ hơn 60 năm trước, trong khi Bát Tràng và Phù Lãng vẫn tiếp tục đỏ lửa. Ngày nay đến Thổ Hà ta vẫn thấy những bức tường xây bằng những chiếc tiểu sành như vết tích còn lưu giữ của một làng nghề nổi tiếng xa xưa…

Theo những nghệ nhân gốm còn sống của làng kể lại, sau hoà bình năm 1954, nhất là sau cuộc cải cách tư bản tư doanh năm 1958, toàn bộ các lò gốm của làng được đưa về một hợp tác xã và một xí nghiệp quốc doanh, lãnh đạo lại không am hiểu nghề gốm, sản xuất và mua bán theo kế hoạch, không nhanh nhạy với thị trường trước sự cạnh tranh ngày một lớn từ đồ nhựa, đồ kimloại nên nghề gốm Thổ Hà hoàn toàn sập tiệm sau ít nhất 700 năm truyền thống. Thật đáng tiếc!!!
Từ năm 1990 trở lại đây, làng Thổ Hà chỉ còn nổi tiếng với nghề làm bánh đa nem và mỳ gạo.
Với ý định xây dựng một bộ sưu tập gốm Việt một cách hệ thống, trong không gian gốm nhà tôi, GỐM THỔ HÀ vẫn có một vị trí xứng đáng…

NST: Nguyễn Dòng

Nguồn: https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=752381778438482&id=100010000008701