Chùa xưa thuộc làng cổ Nghi Tàm, ven bờ đông Hồ Tây, nay thuộc phường Quảng An, quận Tây Hồ, Hà Nội, có tên chữ là “Đại Bi Tự” hay còn gọi là Hoàng Ân Tự.

Chùa được xây dựng trên di chỉ cung Từ Hoa của công chúa Từ Hoa, con vua Lý Thần Tông. Theo bia “Đại Bi Tự bi ký”, chùa được khởi dựng vào thời vua Lê Nhân Tông, năm Diên Hòa thứ 5 (1539). Đến thời vua Trịnh Sâm (1760 – 1782), chùa được trùng tu và được đổi tên thành chùa Kim Liên. Sau nhiều lần tôn tạo, diện mạo như ngày nay là di sản của nghệ thuật kiến trúc thời Tây Sơn (thế kỷ 18).

Tam quan chùa

Quần thể kiến trúc gồm có tam quan – một dạng kiến trúc cổng cung đình độc đáo, chùa Hạ, chùa Trung và chùa Thượng – được bố trí ba nếp theo hình chữ tam, đều được xây dựng theo kiểu chồng diềm, hai tầng mái, mỗi tầng có bốn mái, các mái đều có đầu đau cong. Chùa Hạ (Tiền đường) có 5 gian với 4 vì kèo, 4 hàng chân cột và 2 vì hồi. Chùa Trung (Chính cung) có 3 gian. Chùa Thượng (Điện thờ) gồm 5 gian.

Một góc nhìn từ phía trong ngôi chùa

Đề tài trang trí trong chùa phổ biến là hình rồng, lá thầu dầu, hoa sen v.v. Hệ thống cột của chùa đều được kê trên các bệ đá chạm hình hoa sen cách điệu. Trong chùa còn lưu giữ được nhiều tượng Phật đẹp, có giá trị nghệ thuật điêu khắc cao, nhiều hoành phi câu đối với chữ nghĩa ý tứ sâu sắc và các tấm bia cổ, trong đó tấm bia dựng năm Thái Hòa nguyên niên (1443) được coi là tấm bia cổ nhất còn giữ được trên đất Hà Thành.

Ban thờ Phật ở gian giữa chùa Hạ

Với những nét kiến trúc độc đáo và tầng lớp ý nghĩa lịch sử còn lưu giữ được cùng thời gian, hiện nay chùa Kim Liên được biết đến như một điểm du lịch tâm linh hấp dẫn khi du khách ghé thăm thủ đô Hà Nội nghìn năm văn hiến. Chùa Kim Liên hiện lên như một bông sen nở rộ trên mặt nước Hồ Tây.